A presión en combinación co tempo son os factores máis importantes no desenvolvemento das UPP, pero investigacións recentes revelan que a cizalla, a fricción, e o microclima tamén teñen un papel importante ademais, doutros factores externos e intrínsecos que afectan o individuo. A fricción non se considera causa directa das UPP, senón que participa no seu desenvolvemento, e considérase un factor de risco importante pola súa contribución á produción das forzas de presión por cizallamento.
Os principais factores que interveñen no desenvolvemento das UPP son:
O principal mecanismo de produción das UPP baséase na deficiente irrigación sanguínea da zona por unha causa externa: a presión, que produce esmagamento tisular entre dous planos duros, un pertencente ao individuo (óso) e outro externo a el (superficie da cama, cadeira de brazos, dispositivos terapéuticos etc.). A presión pode ser de dous tipos (Ilustracións 1 e 2):
Por cizallamiento: cando se asocian forzas tanxenciais ou paralelas que distorsionan a pel e os tecidos brandos subxacentes, ocasionando unha estirada interna dos tecidos que inducen lesións nos planos profundos.
A pel sometida a presións extremas, por encima da presión capilar (>20 mm Hg) durante un tempo prolongado, adoita ocasionar un cambio de coloración, volvéndose pálida polo proceso de isquemia (a ausencia de fluxo sanguíneo e por conseguinte, a inadecuada osixenación, provoca a dexeneración dos tecidos cutáneos). Cando a presión se alivia e esta foi de curta duración, a pel recupera rapidamente o seu fluxo sanguíneo observándose un ton avermellado (hiperemia reactiva), para logo ir recuperando a súa cor habitual. Pero, se a presión foi prolongada e de forma constante prodúcese finalmente unha necrose tisular 3,16.
FACTORES PREDISPOÑENTES:
A limitación da mobilidade é o factor de risco principal á hora de favorecer o desenvolvemento dunha UPP, polo que sempre se debe considerar que os pacientes que se atopen encamados e/ou sentados por ter a capacidade de movemento limitada, corren o risco de desenvolver este tipo de lesións (Evidencia B++). Isto é debido a que quedan expostos ás forzas da presión, á cizalla e tamén á fricción.
Outros factores de risco son:
- Estado da pel
Alteracións na pel intacta incrementan a probabilidade de presentar unha UPP. Mentres que os pacientes cunha úlcera de categoría I estarán en risco de que esa lesión progrese cara a unha úlcera de maior tamaño (Evidencia B++). Igualmente los pacientes cunha UPP activa estarán en risco de desenvolver unha nova lesión (Evidencia B++).
- Indicadores nutricionais alterados
O resultado obtido tras a realización dunha valoración nutricional mediante unha escala validada ou a cuantificación da inxestión nutricional do paciente, tendo especial consideración a unha inxestión pobre en proteínas, facilitarán información para determinar se o paciente está en risco ou non.
O baixo piso (IMC < 18,5)17 e a perda deste, tamén deberá ser contemplado (Evidencia C+).
- Perfusión e osixenación alterados
A presenza de diabetes, enfermidades vasculares, o uso de fármacos vasoactivos por inestabilidade cardiovascular, tensión arterial baixa ou alta, índice nocello-brazo alterado, consumo de tabaco, presenza de edemas ou oxixenoterapia, son algúns dos factores que afectan a perfusión e a osixenación, e que diversas investigacións relacionaron co desenvolvemento de úlceras por presión (Evidencia C+).
- Humidade da pel
Se a humidade é excesiva, afecta a tolerancia da pel ao alterar a función protectora e mecánica desta. A dita humidade pode deberse a un exceso de transpiración e a incontinencia urinaria e/ou fecal (Evidencia C+).
- Temperatura corporal
A presenza de temperatura corporal elevada está asociada á aparición de UPP (Evidencia C+).
Idade avanzada
Unida a outros factores incrementa o risco, sobre todo en pacientes maiores de 75 anos (Evidencia C+).
- Percepción sensorial limitada
Esta diminúe a capacidade de responder de forma adecuada ás molestias derivadas da presión sobre algunha parte do corpo. Dándose este tipo de situación en estados de baixo nivel de cons- ciencia ou sedación, ou cando hai unha perda da sensibilidade nalgún corpo, como ocorre en pacientes afectos de neuropatía diabética, lesionados medulares ou nalgúns pacientes que sufriron un accidente cebrovascular (Evidencia C+).
- Parámetros hematolóxicos
Algúns estudos achegaron unha asociación estatística entre alteracións da urea e electrólitos (urea > 1mg/dl), proteína C reactiva elevada, linfopenia, hipoalbuminemia e descenso da hemoglobina, e o desenvolvemento de UPP. Estes parámetros poden ser secundarios a diversas causas (malnutrición, perda de sangue durante unha cirurxía...) afectando á función reparadora, de transporte e termodinámica da pel (Evidencia C+).
- Estado de saúde xeral
A presenza de enfermidades crónicas, intervencións cirúrxicas, tratamentos médicos, estados de confusión mental etc. poden aumentar a vulnerabilidade para desenvolver UPP debido a que afectan a nutrición, a perfusión, ou a humidade da pel (Evidencia C+).
DIAGNÓSTICO DIFERENCIAL
As UPP débense diferenciar das lesións provocadas pola humidade, das úlceras de orixe vascular, das úlceras de pé diabético e das laceracións.
Para realizar un diagnóstico precoz débese prestar especial atención a aqueles eritemas que aparecen sobre as prominencias óseas. Se o eritema é branqueante (branquea ao premelo cun dedo ou disco transparente) en varias horas debería desaparecer unha vez eliminada a presión, exceptuando aqueles casos resultantes dun proceso inflamatorio non relacionado coa presión, onde os capilares non estarían afectados. Se, polo contrario, se presentase un eritema que non branquea (non branqueante), suxerirá que o tecido xa está danado, e será igualmente preciso eliminar a presión para que non aumente a lesión tisular. Se ademais a pel aparece indurada ou flutuante, será un signo de que houbo un dano que se mantivo no tempo
